سایر گونه‌های گردشگری
بوم گردشگری (اکوتوریسم): گردش در طبیعت با تاکید بر طبیعت جاندار (زیست شناختی).
زمین گردشگری (ژئوتوریسم): گردش در طبیعت با تاکید بر طبیعت بی جان (زمین شناختی).
گردشگری ورزشی: به منظور انجام ورزشی خاص یا مسابقات بین‌المللی.
گردشگری فضایی: گونه جدیدی در صنعت گردشگری است که فعلاْ توسط آژانس فضایی روسیه و با اعزام داوطلبان به ایستگاه بین‌المللی فضایی آغاز شده است.
گردشگری تفریحی: رایج‌ترین نوع جهانگردی.
گردشگری درمانی: برای بهره‌گیری از آب‌های گرم معدنی یا برای بهره‌گیری از امکانات تشخیصی و درمانی کشورهای دارای این ظرفیت.
گردشگری مذهبی: زیارت و حج و سفرهای دینی بودائیان و هندویان و غیره.
گردشگری بازاری: سفر گردشی به منظور جانبی خرید و فروش کالا.
گردشگری همایشی: برای شرکت در همایش‌ها و بازدید از مناطق.
گردشگری الکترونیک: همان E-Tourism که در بر گیرنده اطلاعات و انجام بخش اعظم سفر به صورت مجازی میباشد.
طی چند دهه اخیر اشکال دیگری از توریسم شهرت بیشتری پیدا کرده‌اند. برای نمونه می‌توان به این اشکال اشاره کرد:
«مسافرت ماجراجویی» که در آن از نواحی ناهموار بازدید میشود یا ورزش‌های ماجراجویانه مثل کوهنوردی و قدم زدن (پیاده‌روی) انجام می‌گیرد.
«مسافرت کشاورزی» مسافرت مبتنی بر صنعت کشاورزی که به پشتیبانی از اقتصاد کشاورزی بومی منطقه انجام میشود.
«مسافرت نیاشناسی» (که آن‌را مسافرت نسب شناسی) هم می‌گویند و هدف از آن سفر به دیار آبا و اجدادی و زادگاه نیاکان و گاهی آشنا شدن با فامیل است.
«مسافرت میزی» و «مسافرت مجازی» که در آن فرد به صورت فیزیکی سفر نمی‌کند بلکه از طریق اینترنت، کتاب‌ها، تلویزیون و غیره به کشف دنیا می‌پردازد.
«مسافرت صوتی» شامل تورهای صوتی در حین قدم زدن و سایر اشکال راهنمایی صوتی مثلاً در موزه‌ها و نیز کتب سفر شنیداری میشود.
«مسافرت فروشگاه کتاب» فروشگاه کتاب (خرید اینترنتی کتاب) این سیستم اقدامی است در جهت حمایت از فروشگاه‌های مستقل کتاب و صاحبان آنها را ترغیب می‌کند که کتابهای خود را به اقصی نقاط دنیا برده و عرضه نمایند اگر جه که فروشگاه‌های اینترنتی بنوعی سفیر مجازی در این حوزه محسوب می‌گردند.
«مسافرت فرهنگی» شامل توریسم شهری بازدید از اماکن و شهرهای تاریخی و دیدنی مثل برلین، کاتماندو، لاهور، لیما، بوینس آیرس، لندن، پاریس، دهلی، رم، پراگ، دوبروفنیک، پکن، استانبول، کیوتو، ورشو و مشاهده میراث فرهنگی آنان میشود. این گردش می‌تواند حاوی تجربه واقعی و تخصصی فرهنگی هم باشد مثلاً در توریسم موزه هنری که در آن افراد از انواع موزه‌ها بازدید می‌کنند یا توریسم اپرا که در آن از کنسرت‌ها و اپراها دیدن میشود.
«مسافرت تاریک» این نوع از توریسم به منزلهٔ سفر به مناطق مرتبط با موضوع مرگ رنج است. اولین تور از این دست سفرهایی بود که به لیک هورست انجام شد تا از محل سقوط کشتی فضایی هیندربرگ در نیوجرسی بازدید به عمل آید.
«مسافرت مصیبت» سفر به مناطق مصیبت زده‌است که هدف اصلی نه کمک به مردم بلکه دیدن صحنه‌های جالب است. اگر این بازدیدها مانع عملیات امداد و نجات و کارهای تعمیراتی باشد می‌توان مسئله‌ساز هم بشود.
«مسافرت دارو و مواد مخدر» این نوع توریسم به سفرهای خاصی اطلاق میشود که با هدف تهیه دارو اعم از نوع مجاز و غیر مجاز آن انجام می‌گیرند.
«مسافرت زیست محیطی» در این نوع گردش کمترین اثر سوء بر محیط زیست ایجاد میشود مثلاً تورهای صحرایی کنیا، گردش در جنگلهای بارانی بلیز و پیاده‌روی در لاپلاند یا در پارک ملی.
«مسافرت تحصیلی» شامل سفر به مراکز تحصیلی یا بازگشت به زندگی جنگلی یا سایر نقاطی میشود که در آنها می‌توان انواع کلاس‌ها را تجربه کرد. مثل کلاس‌های آشپزی صنایع دستی و غیره.
«مسافرت افراطی» شامل سفر به نقاط خطرناک و دارای ریسک بالا.
«مسافرت قمار» مثل سفر به شهر آتلانتیک در نیوجرسی، لاس وگاس در نوادا، پالم اسپرینگ در کالیفرنیا، ماکائو یا مونته کارلو برای انواع قمار در کازینوها.
«گردش در باغ» بازدید از باغهای گیاه‌شناسی در مناطق معروف از نظر تاریخ گیاه‌شناسی مثل ورسیلز و تاج محل.
«مسافرت میراث» بازدید از نواحی تاریخی مثل رم، آتن، کراکو یا مراکز صنعتی مثل کانال‌ها و راه‌آهن‌ها ورزم گاههای قدیمی و غیره.
«مسافرت سلامت» معمولاً برای فرار از شهرها وگریز از استرس یا شاید برای لذت بردن از آفتاب و غیره میباشد. اغلب به استراحت گاه‌ها و یا «چشمه‌های آب گرم».
«مسافرت سرگرمی» گردش به تنهایی یا گروهی برای مشارکت در سرگرمی‌ها، دیدار با دیگران و افرادیکه علایق مشابهی را دنبال می‌کنند یا مایلند تجربه‌ای خاص در مورد یک سرگرمی داشته باشند. مثل تورهای باغی، رادیوی آماتور، یا سیرک‌های رقص میدانی.
«مسافرت جامع» ویژه کسانی که ناتوانی یا محدودیت‌های کارکردی دارند. در بعضی از مناطق به آن «توریسم همگانی» گفته میشود. اساس کار آنها را اصول طراحی و توسعه مقصد جهانی تشکیل می‌دهد.
«مسافرت پزشکی» مثل
انجام امور خاص پزشکی که در کشور خاصی غیر قانونی محسوب میشود مثل سقط جنین و مرسی کیلینگ
برای مراقبت‌های پیشرفته پزشکی که در کشوری وجود ندارد.
درمواردی که اقدامات پزشکی با نوبت‌های طولانی همراه باشد.
بهره‌مندی از مراقبت درمانی ارزان و یا رایگان
«مسافرت فرهنگ پاپ» گردشی که در آن افراد از محل خاصی دیدن می‌کنند و عموماً در پی دیدن فیلم یا خواندن مطلبی در مورد آن هستند.
«مسافرت دائمی» افراد ثروتمند همیشه در سفرهای شغلی و حرفه‌ای هستند و برخی از آنها با هدف گریز از مالیات و اینکه ساکن کشور خاصی محسوب نشوند از این نوع گردش استفاده می‌کنند.
«مسافرت زیارتی» زائران اماکن مقدس قدیمی (مثل برخی نقاط زیارتی در رم و سانتیاگو دی کامپوستلا ویژهٔ کاتولیک‌ها)، معابر و عبادتگاه‌های ویژه هندوان و بودائیان، مونت آتوس یا کلیساهای رنگ آمیزی شده شمال مولداوی برای ارتودکسها و مراکز مذهبی مانند مساجد، مقبره‌ها و غیره.
«گردشگری جنسی» که به سفر با قصد برقراری رابطه جنسی به خصوص با زنان روسپی انجام میشود.
«مسافرت تک نفره» که به سفر یک نفره اطلاق میشود.
«سفر ورزشی» یکی از راههای گذراندن تعطیلات پرداختن به ورزشهایی چون اسکی گلف و شیرجه است. سفر برای تماشای رویدادهای ورزشی بین‌المللی مهم مثل جام جهانی فوتبال یا همراهی تورهای The Ashes.
«گردشگری فضایی» به گونه جدیدی از گردشگری گفته میشود که در طی آن گردشگر سوار بر یک فضاپیما راهی سفر زیرمداری و یا سفر مداری میشود. سفرهای زیرمداری در حال حاضر هنوز عملیاتی نشده است اما سفرهای مداری توسط سازمان فضایی فدرال روسیه به مقصد ایستگاه بین‌المللی فضایی انجام می‌گیرد. هزینه این سفر اکنون ۲۵ میلیون دلار آمریکا است.
«سفر بی هدف» به سفری گفته میشود که در آن فردی سفر را از مقصد سفر مهمتر می‌داند و دائما بدون هدف خاصی رهسپار مسافرت میشود.
«سفر شرابی» بازدید از مناطق تهیه شراب باغهای انگور ویژه تولید شراب میخانه‌ها مراکز چشیدن انواع شراب جشنواره شراب وامکان خاصی که با هدف مصرف و خرید شراب فعالیت دارند.
پیشرفت‌های اخیر
طی چند دهه اخیر شاهد رشد چشمگیر توریسم، به‌ویژه در اروپا، بوده‌ایم و سفرهای بین‌المللی برای تعطیلات کوتاه بسیار مرسوم شده‌است. گردشگران از درآمد بیشتر و اوقات فراغت بیشتری برخوردار شده‌اند. همچنین از سطح تحصیلات و ذائقه‌های متنوع بیشتری هم بهره می‌گیرند. لذا امروزه بیش از هر زمان دیگری در پی کیفیت برتر هستند و در نتیجه:
بازار توریسم گروهی برای استفاده از آفتاب دریا و شن به شدت تفکیک شده‌است. مردم به صورتهای کاملا اختصاصی این جذابیتها گرایش نشان می‌دهند مثلاً «کلوپ ۳۰-۱۸» از هتلهای آرامتر و مجلل‌تری برخوردار است و افراد بیشتری را جذب می‌کند.
مردم از مکان‌های تفریحی اروپایی و بریتانیایی گرفته تا هتلهای روستایی را برای اقامتهای تفریحی کوتاه خود انتخاب می‌کردند.
مردم برای بازدید از مراکز خاصی که جاذبه و فعالیتهای خاصی را انجام می‌دهند استقبال می‌کنند.
پیشرفت‌های زیرساختارهای تکنولوژی و ترابری (به‌ویژه پس از اختراع جمبوجت) انواع سفرهای ایام تعطیلات را مطرح کرده‌اند.
بازار سفرهای گشت و گذاری در ایام تعطیل رونق گرفته‌است.
مسافرتهای طولانی مدت به مقاصد دوردست مثل تایلند یا کنیا مرسوم شده‌اند.
پدیده پروازهای ارزان قیمت به کمک نسل جدید فرودگاه‌های کوچک محلی بوجود آمده‌است.
همچنین تغییراتی در سبک زندگی ایجاد شده که تعاریف فعلی توریسم رازیر سؤال برده‌اند. برخی مردم (به‌ویژه افرادی بالای سن ۴۵ سالگی و بازنشستگان) به سراغ توریسم رفته و بعضاً تمام سال را با این تورها می‌گذرانند. هفته‌ای چند بار در خارج از منزل غذا می‌خورند به تئاتر می‌روند، به گشت و گذارهای روزانه می‌پردازند و درسال نیز چند بار مسافرت می‌کنند. بخش اعظم این تغییرات به تنوع خرید منجر شده‌اند. امروزه خرید انواع محصولات گردشگری از طریق اینترنت صورت می‌گیرد. برخی از سایت‌های اینترنتی تخفیف‌های زیادی را برای این محصولات در نظر گرفته‌اند که با هدف جلب مشتری صورت می‌گیرد. البته گاهی در این صنعت اختلالاتی هم بروز می‌کند مثل واقعه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و تهدیدات تروریستی علیه مراکز گردشگری مثل شهرهای اروپایی و بالی. برخی مراکز گردشگری مثل کاستا دل سول، بالیرس و کانکن به دلیل تغییر سلیقه مردم شهرت خود را از دست داده‌اند. چرا که با سایر مراکز تفاوت‌های زیادی دارند. ساخت و ساز و تخریب طبیعت نیز اغلب می‌تواند جلوه‌های زیبایی مناطق مذکور را تغییر داده و کاهش گردشگر را سبب شود. این وضعیت در کاستا براوا در اسپانیا طی دو دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ کاملاً مشهود بوده‌است.
امروزه تنها ۱۱٪ منطقه و فضای سبز آن دست نخورده باقی مانده‌است که این امر باعث ایجاد بحران در جذب گردشگر در این منطقه شده‌است. توریسم پایدار با وقوف مردم نسبت به اثرات چشمگیر این صنعت بر جوامع شهرت بیشتری پیدا می‌کند. توریسم در حال حاضر در کشورهای در حال توسعه روبه رشد نهاده و به‌ویژه در فعالیتهای اقتصادی آنها اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و از عناصر اصلی درآمد ناخالص ملی محسوب میشود. در سالیان اخیر تعطیلات دوم یا همان تعطیلات رسمی در میان اقشار مردم از جمله درآمد زایی بیشتر بسیار مورد توجه قرار گرفته‌است. ترکیبات خاص در بسته‌های (پکیج‌های) گردشگری و مراکز عرضه این خدمات مثل مراکز اسکی که در پایان هفته مورد توجه قرار می‌گیرند یا در ایام تعطیل پایان هفته به پارک ملی یا شهری زیبا می‌روند به این درآمد زایی کمک کرده‌است. در۲۶ دسامبر ۲۰۰۴ در اثر واقعه سونامی که به علت زمین لرزه شدید اقیانوس هند در گرفت و مرز کشورهای آسیایی این اقیانوس و مالدیورا درنوردید هزاران تن ناپدید شدند و بسیاری از گردشگران جان باختند. این واقعه و عملیات پاکسازی این مناطق سبب شد تا در صنعت توریسم در منطقه به شدت آسیب ببیند.
بحث‌هایی در مورد گردشگری
سازمان گردشگری جهانی (UNWTO) پیش بینی می‌کند که گردشگری بین‌المللی با نرخ رشد ۴٪ به کار خود ادامه دهد [۱] و اروپا تا سال ۲۰۲۰ همچنان جزء پرجاذبه‌ترین مناطق گردشگری جهان خواهد ماند ولی سهم این قاره از ۶۰ درصد در سال ۱۹۹۵ به ۴۶ درصد کاهش خواهد یافت. این در حالی است که روند مسافرتهای دور اندکی بیشتر از مسافرتهای داخلی خواهد بود و از ۱۸ درصد در سال ۱۹۹۵ به ۲۴ درصد در سال ۲۰۲۰ افزایش خواهد یافت. از زمانی که تجارت الکترونیکی در اینترنت رونق گرفته، محصولات گردشگری از جمله پرمعامله‌ترین اقلام مورد تجارت بوده‌اند. این محصولات یا سرویس‌ها با نرخ مناسب در شبکه عرضه می‌شوند. عرضه کنندگان خدمات گردشگری (سفرها، هتل‌ها، خطوط هواپیمایی و غیره) فروش اینترنتی را در دستور کار خود قرار داده‌اند و بدین ترتیب تا حد زیادی دست واسطه‌ها کوتاه شده‌است. انتظار می‌رود در زمینهٔ سفرهای فضایی طی ربع اول قرن بیست و یکم پیشرفت چشمگیری حاصل شود اگر چه در مقایسه با مراکز سنتی، آمار گردشگران این بخش قابل توجه نخواهد بود مگر این که تکنولوژی‌هایی چون سیستم‌های حمل به فضا پیشرفت کنند و ارزان تمام شوند. پیشرفت‌های تکنولوژیکی می‌تواند هتلهای فضایی را ممکن نمایند و مثلاً هواپیماهای خورشیدی یا فضاپیماهای بزرگ را عرضه کنند. هتلهای زیر آبی مثل هیدروپلیس هم که انتظار می‌رود در سال ۲۰۰۶ در دبی ساخته شود به این مجموعه اضافه خواهند شد. در اقیانوس نیز گردشگران مورد استقبال کشتی‌های گشتی بسیار بزرگ و بی‌نظیر و شاید هم شهرهای شناور قرار خواهند گرفت. برخی آینده‌گراها انتظار دارند هتلهای سیار و پایه‌داری ساخته شوند که بتوانند به طور موقت در هر جای کرهٔ زمین نصب شوند و هر جا که ساخت هتل‌ها از نظر سیاسی اقتصادی یا بنا به ملاحظات زیست محیطی قابل قبول نباشد از آنها استفاده کنند.
گردشگری فضایی
گردشگری فضایی یا توریسم فصایی (به انگلیسی: Space Tourism) به صنعت بردن مسافر به فضا بصورتی تجارتی و برای گردشگری می‌گویند.
نخستین خط گردشگری فضایی را سازمان فضایی روسیه دایر کرد، که نتیجه آن سفر افرادی چون انوشه انصاری به فضا بود.
شرکت گروه ویرجین هم اکنون با همکاری سکیلد کامپوزیتس در حال دایر کردن یک خط مسافربری به فضا برای مسافرین میباشد.
گردشگری فضایی یکی از راههای استفاده تجاری از فضا است. تحقیقات، بازار قابل ملاحظه‌ای را برای این عرصه نشان می‌دهد که با توجه به موقع و سرمایه‌گذاری بجا، می‌تواند پیشرفت چشمگیر و سودآوری قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. رفتن به فضا یکی از آرمان‌های بشری است و بسیاری از مردم، ترسی از پرداخت مبالغ سنگین برای رسیدن به این آرزو را ندارند.
امروزه گردشگری فضایی به ایستگاه بین‌المللی فضایی واقع در مداری به ارتفاع متوسط 400 کیلومتر از سطح زمین محدود میشود. اما آینده‌نگران بازار گسترده‌تری را پیش‌بینی می‌کنند. هتلهای بزرگ مداری، اقامتگاه‌هایی در سطح ماه و فراتر از آن موضوعاتی است که می‌توان به راحتی با یک جستجوی کوچک در اینترنت مطالب بسیاری برای آنها پیدا کرد.
طبیعت‌گردی
اکوتوریسم یا بوم‌گردشگری یا به غلط طبیعت گردی، گونه‌ای از گردشگری است که در آن گردشگران برای دیدار از مناطق طبیعی نامسکون و دست‌نخوردهٔ جهان سفر می‌کنند و به تماشای گیاهان و پرندگان و ماهی‌ها و دیگر جانوران می‌پردازند.
البته در اکوتوریسم صرفا دیدار مطرح نیست بلکه آموزش محیط زیست و نفع رسانی به جوامع محلی و غیره ضروری و واجب است.
به این‌گونه از گردشگران که به دیدار از بوم سامانه و طبیعت زنده می‌پردازند، نام اکوتوریست یا بوم گردشگر داده شده است. بسیاری از کشورها بخش هنگفتی از درآمد خود را از بوم گردشگران خارجی تأمین می‌کنند. "در ایران توسط فرهنگستان معادل طبیعت گردی نام گذاری شده است که با توجه به ظهور ژئوتوریسم در چند دههٔ اخیر در ایران و جهان این واژه با معادل سازی طبیعت‌گردی صحیح نخواهد بود و بهتر است اکوتوریسم را معادل بوم گردشگری نامید".
تعاریف اکوتوریسم
اصلی‌ترین فعالیت اکوتوریسم بر پایهٔ طبیعت زنده میباشد که بنا به تعریف سفری است مسئولانه به مناطقی طبیعی که حافظ محیط زیست بوده و باعث بهبود کیفیت زندگی مردم محلی گردد. طبیعت‌گردی حداقل آسیب را به طبیعت و فرهنگ منطقه وارد می‌کند.
به تعریفی دیگر، اکوتوریسم یا بوم گردشگری نوعی از گردشگری است که ریشه‌های آن به طبیعت و محیط‌های باز گسترش یافته است. نخستین مسافرانی که حدود نیم قرن پیش سرنگیتی در آفریقا را بازدید کردند، و یا ماجراجویانی که در هیمالیا کوهپیمایی کردند را می‌توان نخستین اکوتوریست‌ها برشمرد.
انجمن بین‌المللی اکوتوریسم (TIES) نیز در تعریف اکوتوریسم می‌گوید: «بوم گردشگری سفری مسئولانه به مناطق طبیعی است که در آن محیط زیست حفظ و بر رفاه مردم محلی تأکید شود.»
اکوتوریسم و کوهپیمایی ورزشی است نشاط‌انگیز، سالم و انسان‌ساز که از ادوار بسیار قدیم، مورد توجه نیاکان ما بوده و ریشه در تاریخ دارد. عشق به ماجراجویی و رویت آثار بدیع طبیعت زنده همواره انسان را وادار به سیر در طبیعت و بازدید از جاذبه‌های حیرت انگیز می‌کند.
تاریخچه اکوتوریسم
پیرامون واژهٔ اکوتوریسم و سابقهٔ کاربرد آن اظهارنظرهای متفاوتی صورت گرفته است. برخی صاحب‌نظران سابقهٔ کاربرد چنین واژه‌ای را در اواخر دهه ۱۹۸۰ ذکر کرده‌اند. اما در تمام متون مرتبط Ceballos-Lascurain به عنوان نخستین کسی آمده‌است که این واژه را به کار برده‌است. برابر تعریف او، بوم گردشگری مسافرتی است که به منظور مطالعه، تحسین، ستایش و کسب لذت از سیمای طبیعی و مشاهدهٔ گیاهان و جانوران و آشنایی با ویژگی‌های فرهنگی جوامع محلی در گذشته و حال صورت می‌گیرد.
برخی سابقهٔ اکوتوریسم را به زمانی دورتر و به Hetzer نسبت می‌دهند. و معتقدند که او این واژه را در دهه ۱۹۶۰ برای تشریح روابط متقابل گردشگری، محیط زیست و ویژگی‌های فرهنگی، استفاده کرده‌است. به اعتقاد Hetzer، مفهوم بوم گردشگری در واکنش به رویه‌های نامناسب و منفی توسعه و نادیده گرفتن ملاحظات زیست محیطی، شکل گرفته است. و سابقه آن به اواخر دهه ۶۰، یعنی زمانی که کارشناسان نسبت به برداشت بی‌رویه از منابع نگران بودند، باز می‌گردد.
گونه‌های مختلف اکوتوریسم
گونه‌های مختلف طبیعت‌گردی عبارتند از گردش آبی و ساحلی، کوهنوردی، غارنوردی، بیابانگردی، دامنه‌نوردی، مردم‌شناسی، طبیعت درمانی، صید و شکار "با اینکه زمین گردشگری گونه مستقلی از صنعت گردشگری است و زیر شاخه بوم گردشگری محسوب نمی‌شود اما در مواردی جاذبه های اکوتوریسم با ژئوتوریسم در تداخلند ولی در فعالیتهای اکوتوریسمی، آموزش همگانی زمین شناسی و ژئومورفولوژی مورد نظر نمی‌باشد و توجه خاص به طبیعت زنده و جاذبه های آن است".
رشد صنعت اکوتوریسم
امروزه طبیعت‌گردی در میان گونه‌های مختلف گردشگری از جایگاه ویژه و رشد قابل توجّهی برخوردار است و در بیست‌سالهٔ اخیر شاهد گسترش سریع فعالیتهای طبیعت‌گردی در سراسر جهان بوده‌ایم و انتظار می‌رود بر شدت این گسترش نیز افزوده شود.
به لحاظ تأثیر بالقوهٔ زیادی که اکوتوریسم در زمینهٔ محافظت از محیط طبیعی و در اقتصاد بسیاری از کشورها دارد، سازمان ملل متحد تصمیم گرفت که سال ۲۰۰۲ میلادی را به عنوان سال بین‌المللی اکوتوریسم اعلام کند و کمیسیون توسعه پایدار این سازمان (UNEP) و سازمان جهانی گردشگری را موظف به انجام فعالیت‌هایی در این سال ساخت. هدف از این کار، مرور مجدد تجربیات گذشته در زمینهٔ بوم گردشگری، تشخیص و ترویج انواع اکوتوریسم که در آنها از اکوسیستمهای در معرض خطر حفاظت میشود، تقسیم فوائد حاصل از فعالیت‌ها با جوامع محلی و احترام به فرهنگ‌های بومی است.
طبق برآورد سازمان جهانی کشاورزی نیز، رشد بوم گردشگری در دههٔ حاضر ۱۰ تا ۳۰ درصد خواهد بود. در وضع موجود شمار طبیعت‌گردان ۷ درصد کلّ مسافران جهان است که پیش‌بینی میشود در دههٔ آینده این رقم به ۲۰ درصد برسد. بنابراین اکوتوریسم از آینده‌ای پررونق و درخشان برخوردار است که مزایای فراوانی برای جهانیان دارد. محیط ارزش ذاتی دارد و این ارزش مهم تر از آن است که دارایی صنعت گردشگری محسوب شود. نباید منافع بلند مدت وحفاظت از محیط را فدای ملاحظات کوتاه مدت کرد. همانطوری که در اصل 3 بیانیه ریو آمده است " حق توسعه باید به نحوی اعمال شود که متساویاً نیازهای نسل کنونی و نسلهای آینده را در زمینه توسعه و حفظ محیط زیست برآورده سازد". از این روگردشگری پایدار باید با سیاست مشخص و مدونی به اجرا در آید تا بتواند حرکت امید بخشی را در توسعه همه جانبه فضاهای جغرافیایی تضمین کند. گردشگری پایدار برای کارایی بالاتر در این زمینه دارای اصولی می باشد که هماهنگ کننده اهداف و راهکارهای عملی می باشد.
صنعت اکوتوریسم ایران
بسیاری از شرق شناسان و جغرافی دانان برجسته جهان، تمدن ایرانی را حاصل انطباق بسیار هوشمندانه با طبیعت چندگانه فلات ایران دانسته اند.بسیاری از آداب و رسوم نواحی بومی کشور بخشی از توانمندی صنعت توریسم ایران به شمار می‌آید. واقعیت این است که در گوشه و کنار ایران همه ساله بسیاری از آیین‌ها برپا داشته میشود که حضور در آنها در یافتن راز و رمز آنها آرزوی بسیاری از علاقه‌مندان به سیر و سیاحت است، شناسایی این آداب و رسوم این فرصت را فراهم می‌آورد که ساکنان برای برگزاری تورهای اکوتوریستی به مضاعف سازی جاذبه‌ها پرداخته و شمار متقاضیان آن را افزایش دهند .
هواشناسی و طبیعت گردی
شاخه ای از دانش هواشناسی است که به تازگی شکل گرفته و به زبان ساده به معرفی پدیده های هواشناسی در خردمقیاس و میان مقیاس به کوهنوردان و طبیعت گردان می پردازد. نخستین کتاب در این باره به نام هواشناسی و طبیعت گردی در سال 1392 توسط جعفر سپهری، استاد هواشناسی کوهستان به چاپ رسید.
بیابانگردی
بیابانگردی، یکی از گونه‌های طبیعت‌گردی است. سیمای منحصر به‌فرد بیابان‌ها، حیات جانوری و گیاهی، آسمان شب، یادمان‌های تاریخی، آرامش بیابان و بسیاری از جذابیت‌های دیگر، بیابان‌ها را به یکی از جاذبه‌های طبیعت تبدیل کرده و گردشگران را به بازدید از این مناطق مشتاق نموده است.
حتی گروهی از گردشگران ماجراجو با پذیرش سختی‌های فراوان برای گذر از بیابان‌های بزرگ و تاب شرایط سخت بیابانی، سفرهایی پرماجرا را برای خود رقم می‌زنند.
امروزه در برخی از کشورها مانند تونس تنها از گردشگری در بیابان خود سالانه تا سه میلیارد دلار درامد کسب می‌کنند. این در حالی است که رونق گردشگری در بیابان نه تنها سبب بازده اقتصادی برای گستره وسیعی از کشور که ظرفیت‌های تولیدی کشاورزی و صنعتی رقابتی ندارند، فراهم می‌آورد بلکه برخی شیوه‌های سنتی فراموش شده مانند صنایع دستی و شتربانی را احیا نموده و به بهبود سطح زندگی جوامع محلی می انجامد.
منابع گردشگری طبیعی
منابع گردشگری طبیعی بیابان مشتمل بر منابع طبیعی متنوعی است که از اثر متقابل توپوگرافی، آب و هوا، منابع آب و تیپ و تراکم گیاهی ایجاد شده است. برخی از این منابع عبارتند از: چشم‌اندازهای بیابانی، آسمان بیابان در شب، بیشه‌زارهای بیابانی، جانوران بیابان‌زی و تل‌ماسه‌ها.
منابع گردشگری انسانی
آن دسته از جلوه‌های زندگی انسانی در امروز و زمان‌های گذشته که در بستر بیابان و کویر جای گرفته است در کنار کنش‌های اجتماعی سنتی، باورها، آداب و رسوم محلی، بناها تاریخی و باستانی از جمله جلوه‌های انسانی مناطق بیابانی است که از نظر گردشگری با تقاضا همراه است. برخی از این منابع عبارتند از: یادمان‌های تاریخی و باستانی در بیابان (کاروانسراها و پل‌ها)، غارهای با ارزش دیرین انسان‌شناسی، زیارتگاه‌ها و آرامگاه‌ها، جاذبه‌های معماری سکونت‌گاه‌های انسانی، صنایع دستی، ورزش و بازی‌های محلی، شیوه زیست سنتی مردم، جلوه‌های همزیستی انسان با طبیعت، مراسم‌های آئینی و ...
فعالیتهای گردشگری
فعالیتهای گردشگری بیابان محدود اما خاص این دسته از مناطق طبیعی است. این فعالیت‌ها متکی به منابع گردشگری، آب و هوای بیابان و عوارض زمینی است. فهرست زیر شماری از فعالیتهای تفرجی ممکن در نواحی بیابانی است. ماسه درمانی، پیاده‌روی در بیابان، دوچرخه سواری در بیابان، موتورسواری با موتورهای پهن چرخ، خودرو سواری بر روی تل‌ماسه‌ها، رالی بیابان، اسکی روی تپه‌های ماسه‌ای، شترسواری، مشاهده پرندگان آبزی و کنار آبزی، رصد ستارگان، گردش در بیشه‌های بیابانی، خرید صنایع دستی، خرید از بازارچه‌های محلی، دیدار از بناهای تاریخی و زیارتی، دیداز از جلوه‌های همزیستی انسان با طبیعت، شکار، روستاگردی، کوهنوردی.
پتانسیل‌های بیابانگردی در ایران
بیش از یک‌پنجم مساحت کشور ایران را (افزون بر سیصد هزار کیلومتر مربع) بیابان‌های واقعی در برگرفته است. بیابان‌های ایران به‌طور عمده ناشی از تأثیر کمربند پرفشار جنب حاره بوده و بخشی از کمربند بیابانی بزرگ کره زمین هستند که بخش‌های دیگر آن را بیابان‌های مشهوری همچون شبه جزیره عربستان، صحرای آفریقا، سونورای مکزیک، نوادای آمریکا تشکیل می‌دهد.
گذشته از وسعت کم‌نظیر که موجب میشود مجموع مساحت بیابان‌های ایران در شمار چهار بیابان نخست جهان قرار گیرد، عوامل جغرافیائی متعددی موجب شده است بیابان‌های ایران به‌عنوان جاذبه‌های سیاحتی از موقعیت ممتازتری نسبت به همگنان خود در دیگر نقاط جهان برخوردار باشند.
بیابان‌های باشکوه ایرانی، دربرگیرنده همه آن چیزهایی است که در یک مسافرت ماجراجویانه یا بیابانگردی در طبیعت زیبا و دست نخورده لازم است. بیابان به طور زنده از اشکال متنوع و رنگارنگی از کشور ایران حکایت می‌کند. دشت‌های نمکی وسیع و سفید، تلماسه‌های طلایی به علاوه تپه ماهورهای سبز روشن، زرد و قرمز، طیف حیرت آوری از رنگ‌های تماشایی برای مسافران بیابان در روشنایی روز بوجود می‌آورد. بی شک، جذابیت شب‌های کویر بالاتر از انتظار است و شامل منظره جذاب ستارگان بوده که به طور فریبنده‌ای نزدیک و واقعی به‌نظر می‌رسند.
عوامل پیچیده اقلیمی موجب شده‌اند بیابان‌های ایران گرم‌تر از دیگر نواحی بیابانی دنیا باشند. آنچنانکه به تصریح شماری از استادان جغرافیای دانشگاه تهران قطب حرارتی کره زمین، کویر شهداد در کرمان است.
keywords : جوان مکانیک،سایت جوان مکانیک،مقالات مفید
بوم گردشگری (اکوتوریسم): گردش در طبیعت با تاکید بر طبیعت جاندار (زیست شناختی).
زمین گردشگری (ژئوتوریسم): گردش در طبیعت با تاکید بر طبیعت بی جان (زمین شناختی).
گردشگری ورزشی: به منظور انجام ورزشی خاص یا مسابقات بین‌المللی.
گردشگری فضایی: گونه جدیدی در صنعت گردشگری است که فعلاْ توسط آژانس فضایی روسیه و با اعزام داوطلبان به ایستگاه بین‌المللی فضایی آغاز شده است.
گردشگری تفریحی: رایج‌ترین نوع جهانگردی.
گردشگری درمانی: برای بهره‌گیری از آب‌های گرم معدنی یا برای بهره‌گیری از امکانات تشخیصی و درمانی کشورهای دارای این ظرفیت.
گردشگری مذهبی: زیارت و حج و سفرهای دینی بودائیان و هندویان و غیره.
گردشگری بازاری: سفر گردشی به منظور جانبی خرید و فروش کالا.
گردشگری همایشی: برای شرکت در همایش‌ها و بازدید از مناطق.
گردشگری الکترونیک: همان E-Tourism که در بر گیرنده اطلاعات و انجام بخش اعظم سفر به صورت مجازی میباشد.
طی چند دهه اخیر اشکال دیگری از توریسم شهرت بیشتری پیدا کرده‌اند. برای نمونه می‌توان به این اشکال اشاره کرد:
«مسافرت ماجراجویی» که در آن از نواحی ناهموار بازدید میشود یا ورزش‌های ماجراجویانه مثل کوهنوردی و قدم زدن (پیاده‌روی) انجام می‌گیرد.
«مسافرت کشاورزی» مسافرت مبتنی بر صنعت کشاورزی که به پشتیبانی از اقتصاد کشاورزی بومی منطقه انجام میشود.
«مسافرت نیاشناسی» (که آن‌را مسافرت نسب شناسی) هم می‌گویند و هدف از آن سفر به دیار آبا و اجدادی و زادگاه نیاکان و گاهی آشنا شدن با فامیل است.
«مسافرت میزی» و «مسافرت مجازی» که در آن فرد به صورت فیزیکی سفر نمی‌کند بلکه از طریق اینترنت، کتاب‌ها، تلویزیون و غیره به کشف دنیا می‌پردازد.
«مسافرت صوتی» شامل تورهای صوتی در حین قدم زدن و سایر اشکال راهنمایی صوتی مثلاً در موزه‌ها و نیز کتب سفر شنیداری میشود.
«مسافرت فروشگاه کتاب» فروشگاه کتاب (خرید اینترنتی کتاب) این سیستم اقدامی است در جهت حمایت از فروشگاه‌های مستقل کتاب و صاحبان آنها را ترغیب می‌کند که کتابهای خود را به اقصی نقاط دنیا برده و عرضه نمایند اگر جه که فروشگاه‌های اینترنتی بنوعی سفیر مجازی در این حوزه محسوب می‌گردند.
«مسافرت فرهنگی» شامل توریسم شهری بازدید از اماکن و شهرهای تاریخی و دیدنی مثل برلین، کاتماندو، لاهور، لیما، بوینس آیرس، لندن، پاریس، دهلی، رم، پراگ، دوبروفنیک، پکن، استانبول، کیوتو، ورشو و مشاهده میراث فرهنگی آنان میشود. این گردش می‌تواند حاوی تجربه واقعی و تخصصی فرهنگی هم باشد مثلاً در توریسم موزه هنری که در آن افراد از انواع موزه‌ها بازدید می‌کنند یا توریسم اپرا که در آن از کنسرت‌ها و اپراها دیدن میشود.
«مسافرت تاریک» این نوع از توریسم به منزلهٔ سفر به مناطق مرتبط با موضوع مرگ رنج است. اولین تور از این دست سفرهایی بود که به لیک هورست انجام شد تا از محل سقوط کشتی فضایی هیندربرگ در نیوجرسی بازدید به عمل آید.
«مسافرت مصیبت» سفر به مناطق مصیبت زده‌است که هدف اصلی نه کمک به مردم بلکه دیدن صحنه‌های جالب است. اگر این بازدیدها مانع عملیات امداد و نجات و کارهای تعمیراتی باشد می‌توان مسئله‌ساز هم بشود.
«مسافرت دارو و مواد مخدر» این نوع توریسم به سفرهای خاصی اطلاق میشود که با هدف تهیه دارو اعم از نوع مجاز و غیر مجاز آن انجام می‌گیرند.
«مسافرت زیست محیطی» در این نوع گردش کمترین اثر سوء بر محیط زیست ایجاد میشود مثلاً تورهای صحرایی کنیا، گردش در جنگلهای بارانی بلیز و پیاده‌روی در لاپلاند یا در پارک ملی.
«مسافرت تحصیلی» شامل سفر به مراکز تحصیلی یا بازگشت به زندگی جنگلی یا سایر نقاطی میشود که در آنها می‌توان انواع کلاس‌ها را تجربه کرد. مثل کلاس‌های آشپزی صنایع دستی و غیره.
«مسافرت افراطی» شامل سفر به نقاط خطرناک و دارای ریسک بالا.
«مسافرت قمار» مثل سفر به شهر آتلانتیک در نیوجرسی، لاس وگاس در نوادا، پالم اسپرینگ در کالیفرنیا، ماکائو یا مونته کارلو برای انواع قمار در کازینوها.
«گردش در باغ» بازدید از باغهای گیاه‌شناسی در مناطق معروف از نظر تاریخ گیاه‌شناسی مثل ورسیلز و تاج محل.
«مسافرت میراث» بازدید از نواحی تاریخی مثل رم، آتن، کراکو یا مراکز صنعتی مثل کانال‌ها و راه‌آهن‌ها ورزم گاههای قدیمی و غیره.
«مسافرت سلامت» معمولاً برای فرار از شهرها وگریز از استرس یا شاید برای لذت بردن از آفتاب و غیره میباشد. اغلب به استراحت گاه‌ها و یا «چشمه‌های آب گرم».
«مسافرت سرگرمی» گردش به تنهایی یا گروهی برای مشارکت در سرگرمی‌ها، دیدار با دیگران و افرادیکه علایق مشابهی را دنبال می‌کنند یا مایلند تجربه‌ای خاص در مورد یک سرگرمی داشته باشند. مثل تورهای باغی، رادیوی آماتور، یا سیرک‌های رقص میدانی.
«مسافرت جامع» ویژه کسانی که ناتوانی یا محدودیت‌های کارکردی دارند. در بعضی از مناطق به آن «توریسم همگانی» گفته میشود. اساس کار آنها را اصول طراحی و توسعه مقصد جهانی تشکیل می‌دهد.
«مسافرت پزشکی» مثل
انجام امور خاص پزشکی که در کشور خاصی غیر قانونی محسوب میشود مثل سقط جنین و مرسی کیلینگ
برای مراقبت‌های پیشرفته پزشکی که در کشوری وجود ندارد.
درمواردی که اقدامات پزشکی با نوبت‌های طولانی همراه باشد.
بهره‌مندی از مراقبت درمانی ارزان و یا رایگان
«مسافرت فرهنگ پاپ» گردشی که در آن افراد از محل خاصی دیدن می‌کنند و عموماً در پی دیدن فیلم یا خواندن مطلبی در مورد آن هستند.
«مسافرت دائمی» افراد ثروتمند همیشه در سفرهای شغلی و حرفه‌ای هستند و برخی از آنها با هدف گریز از مالیات و اینکه ساکن کشور خاصی محسوب نشوند از این نوع گردش استفاده می‌کنند.
«مسافرت زیارتی» زائران اماکن مقدس قدیمی (مثل برخی نقاط زیارتی در رم و سانتیاگو دی کامپوستلا ویژهٔ کاتولیک‌ها)، معابر و عبادتگاه‌های ویژه هندوان و بودائیان، مونت آتوس یا کلیساهای رنگ آمیزی شده شمال مولداوی برای ارتودکسها و مراکز مذهبی مانند مساجد، مقبره‌ها و غیره.
«گردشگری جنسی» که به سفر با قصد برقراری رابطه جنسی به خصوص با زنان روسپی انجام میشود.
«مسافرت تک نفره» که به سفر یک نفره اطلاق میشود.
«سفر ورزشی» یکی از راههای گذراندن تعطیلات پرداختن به ورزشهایی چون اسکی گلف و شیرجه است. سفر برای تماشای رویدادهای ورزشی بین‌المللی مهم مثل جام جهانی فوتبال یا همراهی تورهای The Ashes.
«گردشگری فضایی» به گونه جدیدی از گردشگری گفته میشود که در طی آن گردشگر سوار بر یک فضاپیما راهی سفر زیرمداری و یا سفر مداری میشود. سفرهای زیرمداری در حال حاضر هنوز عملیاتی نشده است اما سفرهای مداری توسط سازمان فضایی فدرال روسیه به مقصد ایستگاه بین‌المللی فضایی انجام می‌گیرد. هزینه این سفر اکنون ۲۵ میلیون دلار آمریکا است.
«سفر بی هدف» به سفری گفته میشود که در آن فردی سفر را از مقصد سفر مهمتر می‌داند و دائما بدون هدف خاصی رهسپار مسافرت میشود.
«سفر شرابی» بازدید از مناطق تهیه شراب باغهای انگور ویژه تولید شراب میخانه‌ها مراکز چشیدن انواع شراب جشنواره شراب وامکان خاصی که با هدف مصرف و خرید شراب فعالیت دارند.
پیشرفت‌های اخیر
طی چند دهه اخیر شاهد رشد چشمگیر توریسم، به‌ویژه در اروپا، بوده‌ایم و سفرهای بین‌المللی برای تعطیلات کوتاه بسیار مرسوم شده‌است. گردشگران از درآمد بیشتر و اوقات فراغت بیشتری برخوردار شده‌اند. همچنین از سطح تحصیلات و ذائقه‌های متنوع بیشتری هم بهره می‌گیرند. لذا امروزه بیش از هر زمان دیگری در پی کیفیت برتر هستند و در نتیجه:
بازار توریسم گروهی برای استفاده از آفتاب دریا و شن به شدت تفکیک شده‌است. مردم به صورتهای کاملا اختصاصی این جذابیتها گرایش نشان می‌دهند مثلاً «کلوپ ۳۰-۱۸» از هتلهای آرامتر و مجلل‌تری برخوردار است و افراد بیشتری را جذب می‌کند.
مردم از مکان‌های تفریحی اروپایی و بریتانیایی گرفته تا هتلهای روستایی را برای اقامتهای تفریحی کوتاه خود انتخاب می‌کردند.
مردم برای بازدید از مراکز خاصی که جاذبه و فعالیتهای خاصی را انجام می‌دهند استقبال می‌کنند.
پیشرفت‌های زیرساختارهای تکنولوژی و ترابری (به‌ویژه پس از اختراع جمبوجت) انواع سفرهای ایام تعطیلات را مطرح کرده‌اند.
بازار سفرهای گشت و گذاری در ایام تعطیل رونق گرفته‌است.
مسافرتهای طولانی مدت به مقاصد دوردست مثل تایلند یا کنیا مرسوم شده‌اند.
پدیده پروازهای ارزان قیمت به کمک نسل جدید فرودگاه‌های کوچک محلی بوجود آمده‌است.
همچنین تغییراتی در سبک زندگی ایجاد شده که تعاریف فعلی توریسم رازیر سؤال برده‌اند. برخی مردم (به‌ویژه افرادی بالای سن ۴۵ سالگی و بازنشستگان) به سراغ توریسم رفته و بعضاً تمام سال را با این تورها می‌گذرانند. هفته‌ای چند بار در خارج از منزل غذا می‌خورند به تئاتر می‌روند، به گشت و گذارهای روزانه می‌پردازند و درسال نیز چند بار مسافرت می‌کنند. بخش اعظم این تغییرات به تنوع خرید منجر شده‌اند. امروزه خرید انواع محصولات گردشگری از طریق اینترنت صورت می‌گیرد. برخی از سایت‌های اینترنتی تخفیف‌های زیادی را برای این محصولات در نظر گرفته‌اند که با هدف جلب مشتری صورت می‌گیرد. البته گاهی در این صنعت اختلالاتی هم بروز می‌کند مثل واقعه ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ و تهدیدات تروریستی علیه مراکز گردشگری مثل شهرهای اروپایی و بالی. برخی مراکز گردشگری مثل کاستا دل سول، بالیرس و کانکن به دلیل تغییر سلیقه مردم شهرت خود را از دست داده‌اند. چرا که با سایر مراکز تفاوت‌های زیادی دارند. ساخت و ساز و تخریب طبیعت نیز اغلب می‌تواند جلوه‌های زیبایی مناطق مذکور را تغییر داده و کاهش گردشگر را سبب شود. این وضعیت در کاستا براوا در اسپانیا طی دو دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ کاملاً مشهود بوده‌است.
امروزه تنها ۱۱٪ منطقه و فضای سبز آن دست نخورده باقی مانده‌است که این امر باعث ایجاد بحران در جذب گردشگر در این منطقه شده‌است. توریسم پایدار با وقوف مردم نسبت به اثرات چشمگیر این صنعت بر جوامع شهرت بیشتری پیدا می‌کند. توریسم در حال حاضر در کشورهای در حال توسعه روبه رشد نهاده و به‌ویژه در فعالیتهای اقتصادی آنها اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد و از عناصر اصلی درآمد ناخالص ملی محسوب میشود. در سالیان اخیر تعطیلات دوم یا همان تعطیلات رسمی در میان اقشار مردم از جمله درآمد زایی بیشتر بسیار مورد توجه قرار گرفته‌است. ترکیبات خاص در بسته‌های (پکیج‌های) گردشگری و مراکز عرضه این خدمات مثل مراکز اسکی که در پایان هفته مورد توجه قرار می‌گیرند یا در ایام تعطیل پایان هفته به پارک ملی یا شهری زیبا می‌روند به این درآمد زایی کمک کرده‌است. در۲۶ دسامبر ۲۰۰۴ در اثر واقعه سونامی که به علت زمین لرزه شدید اقیانوس هند در گرفت و مرز کشورهای آسیایی این اقیانوس و مالدیورا درنوردید هزاران تن ناپدید شدند و بسیاری از گردشگران جان باختند. این واقعه و عملیات پاکسازی این مناطق سبب شد تا در صنعت توریسم در منطقه به شدت آسیب ببیند.
بحث‌هایی در مورد گردشگری
سازمان گردشگری جهانی (UNWTO) پیش بینی می‌کند که گردشگری بین‌المللی با نرخ رشد ۴٪ به کار خود ادامه دهد [۱] و اروپا تا سال ۲۰۲۰ همچنان جزء پرجاذبه‌ترین مناطق گردشگری جهان خواهد ماند ولی سهم این قاره از ۶۰ درصد در سال ۱۹۹۵ به ۴۶ درصد کاهش خواهد یافت. این در حالی است که روند مسافرتهای دور اندکی بیشتر از مسافرتهای داخلی خواهد بود و از ۱۸ درصد در سال ۱۹۹۵ به ۲۴ درصد در سال ۲۰۲۰ افزایش خواهد یافت. از زمانی که تجارت الکترونیکی در اینترنت رونق گرفته، محصولات گردشگری از جمله پرمعامله‌ترین اقلام مورد تجارت بوده‌اند. این محصولات یا سرویس‌ها با نرخ مناسب در شبکه عرضه می‌شوند. عرضه کنندگان خدمات گردشگری (سفرها، هتل‌ها، خطوط هواپیمایی و غیره) فروش اینترنتی را در دستور کار خود قرار داده‌اند و بدین ترتیب تا حد زیادی دست واسطه‌ها کوتاه شده‌است. انتظار می‌رود در زمینهٔ سفرهای فضایی طی ربع اول قرن بیست و یکم پیشرفت چشمگیری حاصل شود اگر چه در مقایسه با مراکز سنتی، آمار گردشگران این بخش قابل توجه نخواهد بود مگر این که تکنولوژی‌هایی چون سیستم‌های حمل به فضا پیشرفت کنند و ارزان تمام شوند. پیشرفت‌های تکنولوژیکی می‌تواند هتلهای فضایی را ممکن نمایند و مثلاً هواپیماهای خورشیدی یا فضاپیماهای بزرگ را عرضه کنند. هتلهای زیر آبی مثل هیدروپلیس هم که انتظار می‌رود در سال ۲۰۰۶ در دبی ساخته شود به این مجموعه اضافه خواهند شد. در اقیانوس نیز گردشگران مورد استقبال کشتی‌های گشتی بسیار بزرگ و بی‌نظیر و شاید هم شهرهای شناور قرار خواهند گرفت. برخی آینده‌گراها انتظار دارند هتلهای سیار و پایه‌داری ساخته شوند که بتوانند به طور موقت در هر جای کرهٔ زمین نصب شوند و هر جا که ساخت هتل‌ها از نظر سیاسی اقتصادی یا بنا به ملاحظات زیست محیطی قابل قبول نباشد از آنها استفاده کنند.
گردشگری فضایی
گردشگری فضایی یا توریسم فصایی (به انگلیسی: Space Tourism) به صنعت بردن مسافر به فضا بصورتی تجارتی و برای گردشگری می‌گویند.
نخستین خط گردشگری فضایی را سازمان فضایی روسیه دایر کرد، که نتیجه آن سفر افرادی چون انوشه انصاری به فضا بود.
شرکت گروه ویرجین هم اکنون با همکاری سکیلد کامپوزیتس در حال دایر کردن یک خط مسافربری به فضا برای مسافرین میباشد.
گردشگری فضایی یکی از راههای استفاده تجاری از فضا است. تحقیقات، بازار قابل ملاحظه‌ای را برای این عرصه نشان می‌دهد که با توجه به موقع و سرمایه‌گذاری بجا، می‌تواند پیشرفت چشمگیر و سودآوری قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. رفتن به فضا یکی از آرمان‌های بشری است و بسیاری از مردم، ترسی از پرداخت مبالغ سنگین برای رسیدن به این آرزو را ندارند.
امروزه گردشگری فضایی به ایستگاه بین‌المللی فضایی واقع در مداری به ارتفاع متوسط 400 کیلومتر از سطح زمین محدود میشود. اما آینده‌نگران بازار گسترده‌تری را پیش‌بینی می‌کنند. هتلهای بزرگ مداری، اقامتگاه‌هایی در سطح ماه و فراتر از آن موضوعاتی است که می‌توان به راحتی با یک جستجوی کوچک در اینترنت مطالب بسیاری برای آنها پیدا کرد.
طبیعت‌گردی
اکوتوریسم یا بوم‌گردشگری یا به غلط طبیعت گردی، گونه‌ای از گردشگری است که در آن گردشگران برای دیدار از مناطق طبیعی نامسکون و دست‌نخوردهٔ جهان سفر می‌کنند و به تماشای گیاهان و پرندگان و ماهی‌ها و دیگر جانوران می‌پردازند.
البته در اکوتوریسم صرفا دیدار مطرح نیست بلکه آموزش محیط زیست و نفع رسانی به جوامع محلی و غیره ضروری و واجب است.
به این‌گونه از گردشگران که به دیدار از بوم سامانه و طبیعت زنده می‌پردازند، نام اکوتوریست یا بوم گردشگر داده شده است. بسیاری از کشورها بخش هنگفتی از درآمد خود را از بوم گردشگران خارجی تأمین می‌کنند. "در ایران توسط فرهنگستان معادل طبیعت گردی نام گذاری شده است که با توجه به ظهور ژئوتوریسم در چند دههٔ اخیر در ایران و جهان این واژه با معادل سازی طبیعت‌گردی صحیح نخواهد بود و بهتر است اکوتوریسم را معادل بوم گردشگری نامید".
تعاریف اکوتوریسم
اصلی‌ترین فعالیت اکوتوریسم بر پایهٔ طبیعت زنده میباشد که بنا به تعریف سفری است مسئولانه به مناطقی طبیعی که حافظ محیط زیست بوده و باعث بهبود کیفیت زندگی مردم محلی گردد. طبیعت‌گردی حداقل آسیب را به طبیعت و فرهنگ منطقه وارد می‌کند.
به تعریفی دیگر، اکوتوریسم یا بوم گردشگری نوعی از گردشگری است که ریشه‌های آن به طبیعت و محیط‌های باز گسترش یافته است. نخستین مسافرانی که حدود نیم قرن پیش سرنگیتی در آفریقا را بازدید کردند، و یا ماجراجویانی که در هیمالیا کوهپیمایی کردند را می‌توان نخستین اکوتوریست‌ها برشمرد.
انجمن بین‌المللی اکوتوریسم (TIES) نیز در تعریف اکوتوریسم می‌گوید: «بوم گردشگری سفری مسئولانه به مناطق طبیعی است که در آن محیط زیست حفظ و بر رفاه مردم محلی تأکید شود.»
اکوتوریسم و کوهپیمایی ورزشی است نشاط‌انگیز، سالم و انسان‌ساز که از ادوار بسیار قدیم، مورد توجه نیاکان ما بوده و ریشه در تاریخ دارد. عشق به ماجراجویی و رویت آثار بدیع طبیعت زنده همواره انسان را وادار به سیر در طبیعت و بازدید از جاذبه‌های حیرت انگیز می‌کند.
تاریخچه اکوتوریسم
پیرامون واژهٔ اکوتوریسم و سابقهٔ کاربرد آن اظهارنظرهای متفاوتی صورت گرفته است. برخی صاحب‌نظران سابقهٔ کاربرد چنین واژه‌ای را در اواخر دهه ۱۹۸۰ ذکر کرده‌اند. اما در تمام متون مرتبط Ceballos-Lascurain به عنوان نخستین کسی آمده‌است که این واژه را به کار برده‌است. برابر تعریف او، بوم گردشگری مسافرتی است که به منظور مطالعه، تحسین، ستایش و کسب لذت از سیمای طبیعی و مشاهدهٔ گیاهان و جانوران و آشنایی با ویژگی‌های فرهنگی جوامع محلی در گذشته و حال صورت می‌گیرد.
برخی سابقهٔ اکوتوریسم را به زمانی دورتر و به Hetzer نسبت می‌دهند. و معتقدند که او این واژه را در دهه ۱۹۶۰ برای تشریح روابط متقابل گردشگری، محیط زیست و ویژگی‌های فرهنگی، استفاده کرده‌است. به اعتقاد Hetzer، مفهوم بوم گردشگری در واکنش به رویه‌های نامناسب و منفی توسعه و نادیده گرفتن ملاحظات زیست محیطی، شکل گرفته است. و سابقه آن به اواخر دهه ۶۰، یعنی زمانی که کارشناسان نسبت به برداشت بی‌رویه از منابع نگران بودند، باز می‌گردد.
گونه‌های مختلف اکوتوریسم
گونه‌های مختلف طبیعت‌گردی عبارتند از گردش آبی و ساحلی، کوهنوردی، غارنوردی، بیابانگردی، دامنه‌نوردی، مردم‌شناسی، طبیعت درمانی، صید و شکار "با اینکه زمین گردشگری گونه مستقلی از صنعت گردشگری است و زیر شاخه بوم گردشگری محسوب نمی‌شود اما در مواردی جاذبه های اکوتوریسم با ژئوتوریسم در تداخلند ولی در فعالیتهای اکوتوریسمی، آموزش همگانی زمین شناسی و ژئومورفولوژی مورد نظر نمی‌باشد و توجه خاص به طبیعت زنده و جاذبه های آن است".
رشد صنعت اکوتوریسم
امروزه طبیعت‌گردی در میان گونه‌های مختلف گردشگری از جایگاه ویژه و رشد قابل توجّهی برخوردار است و در بیست‌سالهٔ اخیر شاهد گسترش سریع فعالیتهای طبیعت‌گردی در سراسر جهان بوده‌ایم و انتظار می‌رود بر شدت این گسترش نیز افزوده شود.
به لحاظ تأثیر بالقوهٔ زیادی که اکوتوریسم در زمینهٔ محافظت از محیط طبیعی و در اقتصاد بسیاری از کشورها دارد، سازمان ملل متحد تصمیم گرفت که سال ۲۰۰۲ میلادی را به عنوان سال بین‌المللی اکوتوریسم اعلام کند و کمیسیون توسعه پایدار این سازمان (UNEP) و سازمان جهانی گردشگری را موظف به انجام فعالیت‌هایی در این سال ساخت. هدف از این کار، مرور مجدد تجربیات گذشته در زمینهٔ بوم گردشگری، تشخیص و ترویج انواع اکوتوریسم که در آنها از اکوسیستمهای در معرض خطر حفاظت میشود، تقسیم فوائد حاصل از فعالیت‌ها با جوامع محلی و احترام به فرهنگ‌های بومی است.
طبق برآورد سازمان جهانی کشاورزی نیز، رشد بوم گردشگری در دههٔ حاضر ۱۰ تا ۳۰ درصد خواهد بود. در وضع موجود شمار طبیعت‌گردان ۷ درصد کلّ مسافران جهان است که پیش‌بینی میشود در دههٔ آینده این رقم به ۲۰ درصد برسد. بنابراین اکوتوریسم از آینده‌ای پررونق و درخشان برخوردار است که مزایای فراوانی برای جهانیان دارد. محیط ارزش ذاتی دارد و این ارزش مهم تر از آن است که دارایی صنعت گردشگری محسوب شود. نباید منافع بلند مدت وحفاظت از محیط را فدای ملاحظات کوتاه مدت کرد. همانطوری که در اصل 3 بیانیه ریو آمده است " حق توسعه باید به نحوی اعمال شود که متساویاً نیازهای نسل کنونی و نسلهای آینده را در زمینه توسعه و حفظ محیط زیست برآورده سازد". از این روگردشگری پایدار باید با سیاست مشخص و مدونی به اجرا در آید تا بتواند حرکت امید بخشی را در توسعه همه جانبه فضاهای جغرافیایی تضمین کند. گردشگری پایدار برای کارایی بالاتر در این زمینه دارای اصولی می باشد که هماهنگ کننده اهداف و راهکارهای عملی می باشد.
صنعت اکوتوریسم ایران
بسیاری از شرق شناسان و جغرافی دانان برجسته جهان، تمدن ایرانی را حاصل انطباق بسیار هوشمندانه با طبیعت چندگانه فلات ایران دانسته اند.بسیاری از آداب و رسوم نواحی بومی کشور بخشی از توانمندی صنعت توریسم ایران به شمار می‌آید. واقعیت این است که در گوشه و کنار ایران همه ساله بسیاری از آیین‌ها برپا داشته میشود که حضور در آنها در یافتن راز و رمز آنها آرزوی بسیاری از علاقه‌مندان به سیر و سیاحت است، شناسایی این آداب و رسوم این فرصت را فراهم می‌آورد که ساکنان برای برگزاری تورهای اکوتوریستی به مضاعف سازی جاذبه‌ها پرداخته و شمار متقاضیان آن را افزایش دهند .
هواشناسی و طبیعت گردی
شاخه ای از دانش هواشناسی است که به تازگی شکل گرفته و به زبان ساده به معرفی پدیده های هواشناسی در خردمقیاس و میان مقیاس به کوهنوردان و طبیعت گردان می پردازد. نخستین کتاب در این باره به نام هواشناسی و طبیعت گردی در سال 1392 توسط جعفر سپهری، استاد هواشناسی کوهستان به چاپ رسید.
بیابانگردی
بیابانگردی، یکی از گونه‌های طبیعت‌گردی است. سیمای منحصر به‌فرد بیابان‌ها، حیات جانوری و گیاهی، آسمان شب، یادمان‌های تاریخی، آرامش بیابان و بسیاری از جذابیت‌های دیگر، بیابان‌ها را به یکی از جاذبه‌های طبیعت تبدیل کرده و گردشگران را به بازدید از این مناطق مشتاق نموده است.
حتی گروهی از گردشگران ماجراجو با پذیرش سختی‌های فراوان برای گذر از بیابان‌های بزرگ و تاب شرایط سخت بیابانی، سفرهایی پرماجرا را برای خود رقم می‌زنند.
امروزه در برخی از کشورها مانند تونس تنها از گردشگری در بیابان خود سالانه تا سه میلیارد دلار درامد کسب می‌کنند. این در حالی است که رونق گردشگری در بیابان نه تنها سبب بازده اقتصادی برای گستره وسیعی از کشور که ظرفیت‌های تولیدی کشاورزی و صنعتی رقابتی ندارند، فراهم می‌آورد بلکه برخی شیوه‌های سنتی فراموش شده مانند صنایع دستی و شتربانی را احیا نموده و به بهبود سطح زندگی جوامع محلی می انجامد.
منابع گردشگری طبیعی
منابع گردشگری طبیعی بیابان مشتمل بر منابع طبیعی متنوعی است که از اثر متقابل توپوگرافی، آب و هوا، منابع آب و تیپ و تراکم گیاهی ایجاد شده است. برخی از این منابع عبارتند از: چشم‌اندازهای بیابانی، آسمان بیابان در شب، بیشه‌زارهای بیابانی، جانوران بیابان‌زی و تل‌ماسه‌ها.
منابع گردشگری انسانی
آن دسته از جلوه‌های زندگی انسانی در امروز و زمان‌های گذشته که در بستر بیابان و کویر جای گرفته است در کنار کنش‌های اجتماعی سنتی، باورها، آداب و رسوم محلی، بناها تاریخی و باستانی از جمله جلوه‌های انسانی مناطق بیابانی است که از نظر گردشگری با تقاضا همراه است. برخی از این منابع عبارتند از: یادمان‌های تاریخی و باستانی در بیابان (کاروانسراها و پل‌ها)، غارهای با ارزش دیرین انسان‌شناسی، زیارتگاه‌ها و آرامگاه‌ها، جاذبه‌های معماری سکونت‌گاه‌های انسانی، صنایع دستی، ورزش و بازی‌های محلی، شیوه زیست سنتی مردم، جلوه‌های همزیستی انسان با طبیعت، مراسم‌های آئینی و ...
فعالیتهای گردشگری
فعالیتهای گردشگری بیابان محدود اما خاص این دسته از مناطق طبیعی است. این فعالیت‌ها متکی به منابع گردشگری، آب و هوای بیابان و عوارض زمینی است. فهرست زیر شماری از فعالیتهای تفرجی ممکن در نواحی بیابانی است. ماسه درمانی، پیاده‌روی در بیابان، دوچرخه سواری در بیابان، موتورسواری با موتورهای پهن چرخ، خودرو سواری بر روی تل‌ماسه‌ها، رالی بیابان، اسکی روی تپه‌های ماسه‌ای، شترسواری، مشاهده پرندگان آبزی و کنار آبزی، رصد ستارگان، گردش در بیشه‌های بیابانی، خرید صنایع دستی، خرید از بازارچه‌های محلی، دیدار از بناهای تاریخی و زیارتی، دیداز از جلوه‌های همزیستی انسان با طبیعت، شکار، روستاگردی، کوهنوردی.
پتانسیل‌های بیابانگردی در ایران
بیش از یک‌پنجم مساحت کشور ایران را (افزون بر سیصد هزار کیلومتر مربع) بیابان‌های واقعی در برگرفته است. بیابان‌های ایران به‌طور عمده ناشی از تأثیر کمربند پرفشار جنب حاره بوده و بخشی از کمربند بیابانی بزرگ کره زمین هستند که بخش‌های دیگر آن را بیابان‌های مشهوری همچون شبه جزیره عربستان، صحرای آفریقا، سونورای مکزیک، نوادای آمریکا تشکیل می‌دهد.
گذشته از وسعت کم‌نظیر که موجب میشود مجموع مساحت بیابان‌های ایران در شمار چهار بیابان نخست جهان قرار گیرد، عوامل جغرافیائی متعددی موجب شده است بیابان‌های ایران به‌عنوان جاذبه‌های سیاحتی از موقعیت ممتازتری نسبت به همگنان خود در دیگر نقاط جهان برخوردار باشند.
بیابان‌های باشکوه ایرانی، دربرگیرنده همه آن چیزهایی است که در یک مسافرت ماجراجویانه یا بیابانگردی در طبیعت زیبا و دست نخورده لازم است. بیابان به طور زنده از اشکال متنوع و رنگارنگی از کشور ایران حکایت می‌کند. دشت‌های نمکی وسیع و سفید، تلماسه‌های طلایی به علاوه تپه ماهورهای سبز روشن، زرد و قرمز، طیف حیرت آوری از رنگ‌های تماشایی برای مسافران بیابان در روشنایی روز بوجود می‌آورد. بی شک، جذابیت شب‌های کویر بالاتر از انتظار است و شامل منظره جذاب ستارگان بوده که به طور فریبنده‌ای نزدیک و واقعی به‌نظر می‌رسند.
عوامل پیچیده اقلیمی موجب شده‌اند بیابان‌های ایران گرم‌تر از دیگر نواحی بیابانی دنیا باشند. آنچنانکه به تصریح شماری از استادان جغرافیای دانشگاه تهران قطب حرارتی کره زمین، کویر شهداد در کرمان است.
keywords : جوان مکانیک،سایت جوان مکانیک،مقالات مفید
